หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม

"จิตหลงไปคิด รู้ จิตหลงไปเพ่ง รู้ แล้วพอจิตมันมีแรง เราจะเดินปัญญาได้ มันเห็นขันธ์กระจายตัวออก แล้วแต่ละขันธ์ไม่ใช่ตัวเราของเรา ตัวเราไม่มี แล้วภาวนาเรื่อยๆ ไป ทำเหมือนเดิมนี่ล่ะ แล้วต่อไปปัญญามันแก่รอบขึ้น ขันธ์ 5 ไม่ใช่ตัวเรา แต่กายนี้คือตัวทุกข์ ทุกข์ล้วนๆ แล้วขั้นสุดท้ายมันจะเห็นว่า จิตเองก็ตกอยู่ในกองทุกข์ ทุกข์ล้วนๆ นี่คือการเห็นทุกข์ รู้ทุกข์แจ่มแจ้ง ก็เป็นอันละสมุทัย คือละตัณหาสิ้นเชิง"...

ทำไมต้องเรียนอภิธรรม เรียนเพื่อล้างความเห็นผิดว่ามีตัวมีตน อย่างพวกเรามาเรียนกรรมฐาน กรรมฐานจริงๆ ในขั้นวิปัสสนากรรมฐาน คือการเรียนอภิธรรม อย่างเราเรียนเรื่องรูปธรรม เรื่องนามธรรม อย่างความโลภ ความโกรธ ความหลง หรือเห็นกระบวนการทำงานของจิต เป็นเรื่องอภิธรรมทั้งหมดเลย เพียงแต่ผู้ปฏิบัติเรียกชื่อไม่เป็น ไม่รู้จักชื่อมัน เราแต่ละคนภาวนา เราจะเห็นสภาวะมากมาย เกิดขึ้นในจิตใจเรา...

"พระจะอยู่กันอย่างลำบาก แต่ว่าทำให้การภาวนาเข้มแข็ง พระสบายเกินไปก็ภาวนาย่อหย่อน ฉะนั้นที่นี่จะมีระบบที่ไม่ให้พระสบาย ตื่นเช้าแต่ละกุฏิก็ทำสมาธิ เดินจงกรม ส่วนใหญ่ก็จะเดิน เพื่อจะรีบขับถ่าย อย่างไปนั่งๆ เดี๋ยวไปปวดอึกลางทาง ลำบาก เสร็จแล้วก็ออกมาจัดศาลา ออกไปบิณฑบาต กลับมาก็มาฉันรวมกัน ล้างบาตร ถัดจากนั้นถ้ามีงานของส่วนตัวก็ไปทำ อย่างไปซักผ้า บางทีก็มีงานส่วนกลางก็ต้องไปช่วยกันทำก่อน ตอนเย็นบ่าย...

"การทำสมถกรรมฐานไม่เลือกอารมณ์ ใช้อารมณ์บัญญัติก็ได้ เช่น เรานั่งสวดมนต์ไปเรื่อยๆ หรือเราคิดถึงพระพุทธเจ้า คิดถึงธรรมะหมวดนั้นหมวดนี้ คิดพิจารณาร่างกาย ถ้าเจือการคิดอยู่เรียกอารมณ์บัญญัติ ใช้ทำสมถกรรมฐานได้ แต่ทำวิปัสสนากรรมฐานไม่ได้ ทีนี้จะทำสมถะด้วยอารมณ์ปรมัตถ์ ทำอย่างไร ก็ใช้รูปธรรม นี่ใช้อารมณ์ที่สองแล้วในการทำสมถะ อารมณ์ที่สามคือนามธรรม เราน้อมใจไปอยู่ในความว่าง เราใช้นามธรรมๆ...

"เราไปดูตัวเอง เราอยู่กับกรรมฐานอะไรแล้วจิตเราสบาย เราก็อยู่กับกรรมฐานอันนั้น แล้วการจะอยู่กับกรรมฐานอันนั้น ต้องอยู่แบบสบายด้วย อันแรก เลือกอารมณ์ที่มีความสุข อันที่สอง รู้อารมณ์ที่มีความสุขนั้นด้วยใจธรรมดา ใจที่ธรรมดาจะมีความสุขในตัวของมันอยู่แล้ว ใจที่หิวโหย ดิ้นรน ไม่มีความสุข ฉะนั้นอย่างเรานั่งสมาธิ เราเลือกได้แล้วว่าหายใจเข้าพุท หายใจออกโธ แล้วเรามีความสุข แต่พอเริ่มหายใจ...

"อนุตตริยสูตร คือภาวะอันยอดเยี่ยม 6 อย่าง ท่านบอกว่าการเห็นที่ยอดเยี่ยมก็คือ การได้เห็นพระพุทธเจ้าหรือสาวกของท่าน พอได้เห็นแล้วก็มาถึงการได้ฟัง การฟังที่ยอดเยี่ยมคือ การได้ฟังพระพุทธเจ้าหรือสาวกของท่าน การได้เขาเรียกลาภ มีลาภที่ยอดเยี่ยม คือได้ศรัทธาในพระพุทธเจ้าหรือในสาวกของท่าน พอมีศรัทธาแล้วก็มีสิกขา มีการเรียนที่ยอดเยี่ยม ก็เรียนไตรสิกขาตามธรรมะที่พระพุทธเจ้าประกาศ...

"อนุตตริยสูตร แปลว่าภาวะอันยอดเยี่ยม 6 ประการ อยู่ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 22 สุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ฉักกนิบาต ข้อที่ 1 ชื่อ ทัสสนานุตตริยะ การเห็นอันยอดเยี่ยม การเห็นตถาคตกับสาวกของตถาคต คือการเห็นอันยอดเยี่ยม ท่านไม่ได้กดขี่ว่าสาวกไม่ดี อันที่ 2 ชื่อ สวนานุตตริยะ การฟังอันยอดเยี่ยม การฟังธรรมของตถาคตหรือสาวกของตถาคต อันที่ 3 ลาภานุตตริยะ การได้อันยอดเยี่ยม ได้ศรัทธาแน่นแฟ้นในตถาคตหรือสาวกของตถาคต...